ulamalı mahnı (qəmgin, həzin mahnı)

Mahnı — musiqi ilə müşayiət olunan şeir, mətn. Azərbaycan musiqisinin, eləcə də digər xalq musiqiləri arasında ən çox işlənən və ən çox sevilən musiqi növü mahnıdır. Yəqin ki, mahnıların yaşı insanın, bəşər övladının yaşı ilə eynidir. Mahnının insanın danışmağa başlamasından əvvəl yaranması şübhə doğurmamalıdır: bu, sözsüz mahnılar, melodiyalar dövrü idi. Dilin, danışığın, sözün yaranmasından sonra isə sözlü mahnı, yəni şeiri müsiqi ilə ifa etməkdən yaranan söz-musiqi vəhdəti yarandı. Bu mahnıların müəllifləri həssas və istedadlı insanlar idilər. Musiqi alətləri meydana çıxdıqdan sonra mahnı üç ölçüyə malik oldu – səs, söz və çalğı (müşayiət). Bu dövrdə mahnı müəllifləri ya müğənnilər, ya çalğıçılar, ya da bu məclislərin istedadlı, musiqi duyumlu iştirakçıları arasından çıxırdı. Mahnılar ifa oluna-oluna cilalanır, yadda qalır, sevilir, nəsildən nəsilə yol gedirdi. Azərbaycan xalq mahnıları adlanan mahnıların müəllifi sözsüz ki "xalq" deyildi, bu mahnını ilk dəfə meydana çıxaran konkret adamlar idi.

Qəmgin Fəzi (1912, Daşkənd, Yeni Bəyazid qəzası – 2000, Yeni Daşkənd, Bərdə rayonu) — azərbaycanlı şair, II Dünya müharibəsi iştirakçısı. Kərimov Fəzi Məşədi Qasım oğlu 1912-ci ildə Göyçə mahalınının Daşkənd kəndində anadan olub. Atası Məşədi Qasım (1863–1921) Göyçə mahalında çox hörmətli, adlı-sanlı şəxsiyyətlərdən və həmçinin 1918-ci ildə erməni daşnaklarının hücumlarına qarşı xalqı səfərbər edən igidlərdən olmuşdur. Məşədi Qasım Göyçə mahalındakı döyüşlərdən sonra ailəsi ilə birlikdə Qarabağa gəlmiş, Laçınlı Sultan Bəyin silahdaşı olmuş və erməni millətçilərinə qarşı qəhrəmanlıqla vuruşmuşdur. Bir neçə il Sultan Bəy tərəfindən onun adına verilmiş Ağdamın Qasımlı kəndində yaşadıqdan sonra 1921-ci ildə orada vəfat etmiş və orada da dəfn olunmuşdur. Fəzi uşaq ikən ata və anasını itirdikdən sonra əmisi Kərbəlayi Əmrah qardaşı uşaqlarını doğma ata-baba yurdu olan Göyçəyə aparmışdır. Hələ uşaqkən Fəzi dini çox dərin mənimsəmiş və şeirlərində də bunları çox aydın şəkildə ifadə etmişdir. Qəmgin Fəzi Aşıq Ələsgər ocağı ilə dostluq etmiş, qohumluğu da olmuşdur. 1941/45-ci illərdə Böyük Vətən müharibəsində topçu komandiri olmuş, orden və medallarla təltif olunmuşdur. 1953-cü ildə bir çox göyçəlilər kimi o da Bərdədə məskunlaşmalı olub.

Cücələrim — uşaq mahnısı. "Cücələrim"in qəribə taleyi olub. Mahnı yazılandan düz 10 il sonra məşhurlaşıb. 1949-cu ildə bəstəkar Qəmbər Hüseynli şair Tofiq Mütəllibova bir musiqi dinlədir və ondan xahiş edir ki, buna söz yazsın. O dönəmlər uşaq şeirləri yazan Tofiq Mütəllibov musiqiyə söz yazıb verir Qəmbər Hüseynliyə. Mahnının ilk ifaçısı, deyilənə görə, indi Muğam Teatrının direktoru çalışan Arif Qazıyev olur. Mahnının ulduzu düz 10 il sonra parlayır. 1959-cu ildə Moskvada keçirilən Azərbaycan incəsənəti dekadasında "Cücələrim"i indi hamımızın tanıdığı aktrisa və rəssam-florist Suqra Bağırzadə oxuyur. Mahnı "ura "yla qarşılanır və tezliklə dillər əzbərinə çevrilir, sovetlər məkanını aşaraq bütün dünyaya yayılır. Müxtəlif dillərə (100-dən çox dilə !) çevrilir.

Dangerous – Maykl Ceksonun 1991-ci ildə çıxardığı eyniadlı albomuna daxil olan mahnı. Həmin albom Maykl Ceksonun səkkizinci solo studio albomudur. Müəllifləri Maykl Cekson Bill Bottrell və Teddy Riley olan mahnı albomdan çıxarılacaq onuncu sinql kimi düşünülmüşdü. Lakin 1993–cü ildə Maykl Ceksona qarşı uydurma uşaqbazlıq iddianaməsi kompaniyasından sonra bu planlar təxirə salındı. Həmçinin Ceksonun albomdan çıxardığı digər sinqlların da hit parad taleyi o qədər də parlaq olmadı. Dangerous albomu satışa çıxarıldıqdan sonra bir çox mütəxəssislər eyniadlı mahnının sinql kimi ayrıca satışa çıxarıldığı halda böyük uğur qazanacağını söyləyirdilər. Həqiqətən də mahnı dinləyicilər arasında çox böyük sevgi qazandı. Jackson mahnını axırıncı dünya turnesi olan və 1996 – 1997-ci illəri əhatə edən HIStory World Tour zamanı dəfələrlə canlı şəkildə ifa etdi. 1994 – cü ildə Ceksonun Dangerousu Crystal Cartierdən oğurlaması haqqında iddialar ortaya çıxdı. Lakin hakim ədalətlə qərar verdi və tutarlı dəllilərin olmamasını əsas gətirərək Crystal Cartierin iddiasını rədd etdi.

Deli — Türkiyəni 2008 Avroviziya Mahnı Müsabiqəsində təmsil edən mahnı. Bu mahnı ilə Türkiyə Avroviziyada 43 ölkə arasında 7-ci oldu. Mahnını rok qrupu olan Mor ve Ötesi ifa edirdi. Mahnının sözləri də bu qrupa məxsus idi.

Despasito — Puerto-Rikolu müğənni Luis Fonsi, Daddy Yankeenin duetidir. Despasito ispancadan "yavaşca, sakitcə" kimi tərcümə olunur. 12 yanvar 2017-ci ildə işıq üzü görən mahnı YouTubeda ən çox izlənilən videodur. Mahnı Billboard Music Awards, American Music Awards, Latin Grammy Awards kimi mükafatlara layiq görülmüşdür.

Deutschland (alman dilindən – «Almaniya») — Almaniya rok musiqi qrupu olan "Rammstein" mahnısı. Mahnı musiqi qrupunun gözlənilən adsız yeddinci studiya albomunun baş sinqlıdır. Bu, musiqi qrupunun 2012-ci ildə çıxardığı "Mein Herz brennt" mahnısından sonra çıxardığı ilk mahnıdır. "Deutschland" mahnısı "Rammstein" musiqi qrupunun Almaniyada ən çox qulaq asılan mahnı tituluna qazanan ikinci mahnı olmuşdur. Birincisi 2009-cu ildə çıxarılan "Pussy" mahnısı idi. 26 mart 2019-cu ildə musiqi qrupunun rəsmi "YouTube" kanalında 35 saniyəlik bir promo videosu yayımlanmışdır. Bu videonun sonunda rum rəqəmləri ilə 28 mart 2019-cu il tarixi və "Deutschland" sözü görünür. İki gün sonra – 28 mart 2019-cu il tarixində mahnının klipi yayımlanır. Bu klipdə Roma imperiyasının qədim Almaniyaya hücumu, orta əsrlərdə Müqəddəs Roma imperiyası, Napoleon müharibələri, İkinci Dünya müharibəsi və Berlin divarı kimi Almaniya tarixindən müxtəlif hadisələr, eləcə də indiki dövr və gələcək nümayiş olunur. Klipin bir səhnəsində Nasist Almaniyasının bir həbs düşərgəsində ölüm hökmü ilə edam olunan məhbuslar nümayiş olunur.

"Dollhouse" — ABŞ müğənnisi Melani Martinesin debüt sinqlı. Mahnının prodüserliyini Kinetics & One Love duosu etmişdir. Bu mahnı 9 fevral 2014-cü ildə buraxılmışdır. Melaninin həmin ilin may ayında buraxılan eyniadlı debüt mini albomundan ilk sinql olaraq buraxılmışdır. "Dollhouse" üstəlik müğənninin 2015-ci ildə çıxan debüt studiya albomu olan "Cry Baby"-də də yer almışdır. Bundan əlavə, mahnı ABC Family telekanalının efirində yayımlanan "Pretty Little Liars" teleserialının önizləməsində səsləndirilib. "Dollhouse" disfunksional bir ailədəki münasibətləri təsvir edən mahnıdır. Bu, "Cry Baby" albomunun trek siyahısındakı ikinci mahnıdır. Üçüncü trek olan "Sippy Cup" ilə oxşar hekayəni bölüşür. Hər ikisi bir-birinə bağlıdır və ailə həyatının qaranlıq tərəflərini əks etdirir.

Formidable Belçikalı müğənni Stromaenin mahnısı. Mahnı 2013 ildə iyunun 4 yayımlanmışdır və Racine Carrée albomunun sayca ikinci mahnısı sayılır. Fransa musiqi çartlarında birinci yerə çıxmışdır. Bu mahnı Stromaenin 2009-cu ildə yayımlanan "Alors on dance" mahnısından snora ən uğurlu mahnısıdır. 21 may 2013-cü ildə YouTube'da Stromaenin içkili halda olan həvəskar videosu yayımlandı. Video Brüsseldə "Louise/Louiza" metro stansiyasında çəkilmişdir. Videoda həmçinin insanlar Stromae və onunla birlikdə üç polisin şəklini də çəkir.

GoldenEye – James Bond seriyasından olan və 1995-ci ildə çəkilmiş GoldenEye filmində sonudtrack kimi istifadə edilmiş mahnı. Mahnı tanınmış pop musiqi ifaçısı Tina Törner tərəfindən ifa edilmiş və böyük uğur qazanmışdır. Mahnının müəllifləri Bono və U2 qrupunun üzvlərindən olan The Edge mahnını xüsusi olaraq Tina Törnerin ifası üçün yazmışlar. Mahnının aranjimanını isə tanınmış ingilis musiqiçisi və produsseri Nellee Hooper öz öhdəsinə götürmüşdür. GoldenEye Tina Törnerin yaradıcılığında ən uğurlu mahnılardan biri olmuş, həm Avropada, həm də ABŞ – da çox böyük sevgi qazanmışdır. Mahnı UK Singles Chartda onuncu yerə qədər yüksələ bilmiş, bir çox Avropa ölkələrində isə il beşliyə daxil olmağı bacarmışdır. İlk öncə GoldenEye (Original Motion Picture Soundtrack) albomunda satışa çıxarılan mhnı daha sonra Tina Törnerin 1996 – cı ildə çıxardığı Wildest Dreams albomuna da daxil edilmişdir.

Güllərim — sözləri Nəbi Xəzriyə, musiqisi Arif Məlikova aid Azərbaycan mahnısı. Mahnının ilk ifaçısı Zeynəb Xanlarovadır. Sonralar mahnı Nisə Qasımova və Brilliant Dadaşovanın ifasında da özünəməxsus məşhurluq qazanıb. 1974-cü ildə Azərbaycan Dövlət Akademik Milli Dram Teatrında Nəbi Xəzrinin "Əks-səda" pyesi hazırlanır. Tamaşanın quruluşçu rejissoru Əşrəf Quliyev, bəstəkarı isə Arif Məlikov olur. Əsərin məzmununa görə qəhrəmanlardan biri – taleyi gətirməmiş Çinarə Bakıda xəstəxanada müalicə alarkən öz hisslərini, həyatındakı gərgin məqamları ifadə edən bir mahnı oxumalıdır. Mahnının adı isə "Güllərim"dir. Mahnın oxunması, bəstəkar Arif Məlikovun seçimi ilə Zeynəb Xanlarovaya həvalə edilir. Mahnı işlənib hazırlandıqdan sonra lent yazısının bir nüsxəsi Azərbaycan Radiosuna təhvil verilir, bir nüsxəsi də tamaşada istifadə edilmək üçün teatra göndərilir. Lakin tamaşada həmin yazıdan istifadə olunmur.

Gəlmədin — Dəyirman qrupu ilə Röyanın ifa etdiyi mahnı. Mahnı Dəyirman qrupunun sayca beşinci musiqi albomu olan Atmosferə daxildir. Eyni ildə rejissor Ülviyyə Könül tərəfindən klipi çəkilmişdir. 2018-ci ildə keçmiş Dəyirman qrupunun üzvü ABD Malik Röya ilə mahnının fərqli versiyasını duet şəklində oxumuşdur. Musiqi nömrəsi ABD Malikin Çata bilim albomunda da yer almışdır.

Halo — Amerikan müğənnisi Beyonce'nin üçüncü studio albomu I Am... Sasha Fierce albomuna daxil olan mahnısı.

Ignite (IGNITE kimi göstərililir) — Yaponiya müğənnisi Eyr Aoy tərəfindən ifa olunmuş sinql. Bu sinql müğənninin 7-ci sinqlıdır. 20 avqust 2014-cü ildə yayımlanmışdır. Sinql Japan Hot 100 hit paradında 1-ci yerə, həftəlik Oricon hit paradında isə 9-cu yerə çatmışdır. Sinql "Sword Art Online" anime serialının ikinci mövsümünün ilk açılış mahnısı kimi (I-XIV seriyalar) istifadə olunmuşdur. 2016-cı ilin iyulunda Charapedia istifadəçiləri tərəfindən bu mahnı qadın müğənni tərəfindən ifa olunan ən yaxşı 11-ci (143 səs) anime mahnısı seçilmişdir.

Innocence (azərb. Günahsızlıq‎) – Yaponiya müğənnisi Eyr Aoy tərəfindən ifa olunmuş sinql. 21 noyabr 2012-ci ildə buraxılmışdır və müğənninin 5-ci sinqlıdır. Üç formatda buraxılmışdır. Mahnı "Sword Art Online" anime serialının 15-25-ci seriyalarının açılış mahnısı olmuşdur.

"Kabriolét" — Lyubov Uspenskaya üçün bəstələnmiş mahnı. 1992-ci ildə yazılmış mahnı müğənninin vizit kartı hesab olunur. Musiqisi Qari Qolda, sözləri İlya Reznikə məxsusdur. "Kabriolet" mahnısını 1972-ci ildə, 25 yaşında SSRİ-dən ABŞ-yə mühacirət etmiş və Yuri Silantyevin rəhbərliyi ilə Mərkəzi Televiziya və Ümumittifaq Radiosunun Variety Simfonik Orkestrinin saksofonisti kimi fəaliyyət göstərmiş amerikalı caz musiqiçisi Qari Qold bəstələmişdir. "Kabriolet"in sözləri bir zamanlar Rusiyada öz mahnıları ilə məşhur olan İlya Reznik tərəfindən yazılmışdır. İlya Reznik teatrı ilə birlikdə ABŞ-a qastrol səfərinə gəldiyi zaman Qari Qoldla tanış olmuşdur. İlya Rezniki tanımayan və onun yazdığı əsərləri haqqında məlumatı olmayan Qold, Reznikin şeirlərini eşidir və müəllifini soruşur. Bu cəhalətdən təəccüblənən Reznik, şeirin ona məxsus olduğunu bildirir. Beləliklə, Qoldun təklifi ilə onlar əməkdaşlıq etməyə başlayırlar . Birgə əməkdaşlıq dövründə 35 mahnı yazmış, 2 albom çıxarmışlar.

Katyuşa — məşhur sovet mahnısı. 1938-ci ildə yaranmış bu sovet mahnısının sözləri Mixail İsakovskiyə məxsusdur, bəstəkarı isə Matvey Blanterdir.

Keçmiş - Azərbaycan musiqiçisi Qara Dərvişin Məktub albomuna daxil olan mahnısı. Mahnının sözləri, bəstəsi və aranjemanı Qara Dərvişə aiddir.

"Lalisa" Cənubi Koreyanın Blackpink qız qrupunun üzvü, taylandlı reper və müğənni Lisanın debüt sinqlidir. 10 sentyabr 2021-ci ildə YG Entertainment tərəfindən eyni adlı debüt sinql albomunun aparıcı sinqlı kimi buraxıldı. Bekuh Boom və "24" ilə birlikdə YG-nin uzun müddətdir əməkdaşlıq etdiyi Teddi Pak tərəfindən yazılan və istehsal olunan "Lalisa" tay mədəniyyətindən təsirlənən dinamik hip hop treki kimi xarakterizə olunur. Mahnı musiqi tənqidçilərindən qarışıq rəylər aldı, onların çoxu Lisanın performansını yüksək qiymətləndirdi, lakin bəziləri mahnının bəstəsini və istehsalını tənqid edirdi. Kommersiya baxımından "Lalisa" ABŞ-nin Billboard Hot 100-ə 84-cü sırada daxil oldu və Billboard Global 200-də 2-ci yerə yüksəldi. Müşayiət edən musiqi videosu sinqlin buraxılması ilə eyni vaxtda Blackpink-in youTube kanalına yükləndi. İlk 24 saat ərzində videoya 73,6 milyon baxış olub, platformada bir solist tərəfindən bir gündə ən çox baxış toplanıb. Qrup yoldaşı Roze-nin 2021-ci ilin martında debüt tək albomunun buraxılmasından sonra solo ifaçı kimi debüt edən növbəti üzv kimi Lisaya diqqət yetirildi. Aprelin 19-da The Korea Herald tərəfindən dərc edilən məqalədə YG Entertainment-in nümayəndəsi Lisanın qrupunun üçüncü solisti kimi debüt edəcəyini açıqladı və proqramları ilin sonunda bildirişlə rəsmi olaraq elan ediləcək. İyulun 25-də Lisa studiyada özünü əks etdirən iki şəkli instaqram hekayələrinə "Mənim adım nədir?" başlığı ilə yükləyərək, onun qarşıdan gələn buraxılışının başlığına işarə etdi.Avqustun 25-də YG, solo debüt sinql albomunun adının Lalisa olacağını təsdiqlədi.Daha sonra agentlik albomun trek siyahısını açıqladı və eyni adlı sinqlın başlıq treki kimi xidmət göstərəcəyini açıqladı.Mahnı 10 sentyabr 2021-ci ildə buraxıldı və rəqəmsal yükləmə, yayım üçün əlçatan oldu.

"Lalələr" — bəstəkar mahnısı. Qızıl fondda saxlanılan "Lalələr" mahnısının bəstəkarı Telman Hacıyevdir. Sözləri isə şair Aslan Aslanova aiddir. Mahnı təxminən 1970–1975-ci illərdə yazılıb və ifa olunub. Şair Aslan Aslanov Gəncədə olarkən dağın döşünə çıxanda hər tərəfin lalələrlə dolu olduğunu görür və bundan ilhama gələrək "Lalələr" adlı şeirini yazır. Sonra şeiri Telman Hacıyevə verir ki, musiqi bəstələsin. Bu mahnını Zeynəb Xanlarova, Gülağa Məmmədov, Rəşid Behbudov, Anatollu Qəniyev, Aygün Bəylər, Azərin oxuyublar. Lalələr mahnısına ilk dəfə rəqs Azərbaycan Respublikasının xalq artisti Roza Cəlilova tərəfindən ifa edilmişdir.